Detaljno stanje: Dobro
Posebni događaj ili limitirano izdanje: Ne

dim. 18 x 24

partija komunista bratstvo jedinstvo predsednik josip broz jugoslavia fnrj sfrj dfj nesvrstani rusija partizan informbiro

Josip Broz – Tito (Kumrovec, 7. maj 1892 — LJubljana, 4. maj 1980) je bio predsednik Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije od 1953. do 1980. godine.

Bio je lider Komunističke partije Jugoslavije (kasnije Savez komunista Jugoslavije) od 1937. do 1980, vođa Narodnooslobodilačke borbe naroda Jugoslavije od 1941. do 1945, a kasnije i vrhovni komandant Oružanih snaga SFRJ. Jedan je od osnivača Pokreta nesvrstanih.

Rođen je 7. maja 1892. godine u zagorskom selu Kumrovec na reci Sutli, kao sedmo dete (od petnaestoro) u porodici Franje Broza, siromašnog seljaka, i Marije, rođene Javoršek, Slovenke iz susedne zemlje Habzburškog carstva. Osnovnu školu je završio u Kumrovcu 1907., a bravarski zanat 1910. godine u radionici Šašek i Karas u Sisku, gde je istovremeno pohađao šegrtsku školu.

Čim je postao kvalifikovani radnik u septembru 1910. odlazi u Zagreb gde se zaposlio u bravarskoj radionici Isidora Haramine i u oktobru 1910. godine je postao član Saveza metalskih radnika i Socijaldemokratske stranke Hrvatske i Slavonije. Učestvovao je u štrajkovima i u nacionalnim manifestacijama protiv ugarskog hegemonizma. Ubrzo je ostao bez posla. Od 1911. do 1913. radio je u fabrikama u Austrougarskoj i Nemačkoj.

Od jeseni 1913. godine je služio vojni rok u Beču a zatim u Zagrebu, u 25. domobranskoj pukovniji, gde je 1914. završio podoficirsku školu sa činom vodnika. U avgustu 1914. godine, nakon izbijanja Prvog svetskog rata, poslat je na srpski front. Zbog antiratnih stavova zatvoren je u Petrovaradinsku tvrđavu.
Godine 1915. prebačen je na ruski front prvo u Galiciju, a zatim na Karpate gde je u aprilu iste godine ranjen i i sa čitavim bataljonom zarobljen.Trinaest meseci se oporavljao u Svijažsku. U proleće 1916. odveden je u zarobljenički logor u grad Agatit na reci Suri, zatim u Ardatov, a u jesen u logor Kungur (Permska gubernija), gde su ga zarobljenici iz Austrougarske izabrali za starešinu. Radio je kao prevodilac na železnici i došao u dodir sa boljševičkom litetaturom. Štitio je prava zarobljenika pa se sukobio s organima vlasti: išiban je i bačenu tamnicu, odakle su ga oslobodili naoružani radnici prvih dana februarske revolucije 1917.

U julu 1917. godine učestvovao je u boljševičkim demonstracijama, prihvatio lenjinizam kao svoju političku orijentaciju i 1920. godine u Omsku je postao član Jugoslovenske sekcije Ruske komunističke partije. Decenijama je jugoslovenska službena komunistička istorija izlazila s podacima o velikom i aktivnom učestvovanju Broza u Boljševičkoj revoluciji, ali, izgleda da je najbliži istini bio njegov lični iskaz, dat u televizijskim memoarima sredinom 70ih, u kojima je ocenio svoje učestvovanje kao marginalno.

Tokom Drugog svetskog rata Josip Broz Tito je bio vođa Narodnooslobodilačkog partizanskoga pokreta otpora i glavni organizator strategije i taktike partizanskog tipa ratovanja, kao i političkih odluka koje su oblikovale socijalističku Jugoslaviju.

Okupacija Kraljevine Jugoslavije zatekla ga je u Zagrebu. U drugoj polovini maja 1941. godine otišao je u Beograd, odakle je usmeravao pripreme za dizanje ustanka. Posle napada Nemačke na SSSR, 22. juna, Politbiro CK KPJ je ocenio da je nastupio trenutak za početak oružanog ustanka protiv okupatora. Glavni štab Narodnooslobodilačkih i partizanskih odreda Jugoslavije formiran je 27. juna, a Tito je postao Vrhovni komandant NOPOJ-a.

Ustanak protiv nemačkog i italijanskog okupatora izbio je tokom jula i avgusta 1941. godine na području Srbije, Crne Gore, Bosanske krajine, Like, Banije, Korduna i Dalmacije.
Tito je Beograd napustio 16. septembra u pratnji Jaše Rajtera, popa Dragoljuba Milutinovića, Davorjanke Paunović i Veselinke Malinske i otišao na oslobođenu teritoriju u zapadnoj Srbiji, gde su premešteni i Glavni štab i CK KPJ.

Tito se u Struganiku 19. septembra sreo sa Dragoljubom Mihailovićem da razgovaraju o savezu partizana i četnika, ali su pregovori propali zbog veliki razlike u ciljevima njihovih pokreta što je sprečavalo bilo kakav stvaran dogovor.Tito je zagovarao široku zajedničku ofanzivu, dok je Mihailović smatrao da je ustanak opasan i prerano počeo i plašio se da će pokrenuti velike odmazde.Osim toga, Titov cilj je bio da spreči četnički napad na partizane iz pozadine, pošto je bio ubeđen da Mihailović igra dvostruku igru, održavajući vezu sa Nemcima preko Nedićeve vlade. Sa druge strane, Mihailović je želio da spreči Tita da preuzme vođstvo u pokretu otpora, jer su Titovi ciljevi bili suprotvni njegovom cilju obnove Kraljevine Jugoslavije i osnivanju Velike Srbije u okviru nje.

Na savetovanju u Stolicama, koje je održano 26. i 27. septembra donesene su direktive za dalji razvoj ustanka pod jedinstvenim vođstvom Vrhovnog štaba NOPOJ i glavnih štabova po zemljama i pokrajinama Jugoslavije.

Tito i Mihailović su se ponovo sreli 27. oktobra u Brajićima blizu Ravne gore da još jednom pokušaju da postignu sporazum, ali su se složili samo oko sekundarnih pitanja.

Ustanak u Srbiji je slomljen snažnom nemačko-italijanskom ofanzivom, tokom novembra 1941. godine, nakon koje su usledile teške represalije, kao i rat između partizana i četnika. Otada, sve do 1944. godine, Srbija i veći deo Crne Gore su ostali pod kontrolom četnika i pripadnika kvislinškog režima Milana Nedića.

Josip Broz Tito je iz rata izašao kao priznati državnik, vođa u antifašističkom ratu, zaslužan za vraćanje Hrvatskoj Istre, Rijeke i ostrva, kao i proširenje Slovenije. Po završetku rata zauzimao je ključne državne i političke položaje: predsednik privremene vlade Demokratske federativne Jugoslavije, vrhovni komandant Jugoslovenske armije i ministar odbrane i generalni sekretar KPJ.

Vladao je Jugoslavijom 35 godina balansirajući među svetskim političkim polovima koje je češće potiskivao, a katkad im dopuštao veći razmah, naročito u razdobljima veće liberalizacije režima: komunistički centralizam i proklamovana nacionalna ravnopravnost, nezavisnost Jugoslavije i uklopljenost u hladnoratovski poredak, jednopartijski totalitarizam i popuštanje stege zbog sve veće ekonomske zavisnosti Jugoslavije od zapada, te postupnu liberalizaciju zbog rastuće populacije gastarbajtera ili radnika na privremenom radu u zemljama zapadne Evrope.

U početnim godinama njegova vladavina se odlikovala doktrinarnom rigidnošću, radikalizmom i eliminacijom ostataka građanskog društva koje je smatrao preprekom za ostvarenje totalnog samovlašća. U tom sklopu treba gledati na sukob s katoličkom crkvom, proces nadbiskupu Alojziju Stepincu, marginalizaciju građanskih političara poput Ivana Šubašića ili Milana Grola, te suđenje i likvidaciju vojno-političkog protivnika, Dragoljuba Draže Mihailovića.

Svojim samosvesnim nastupom i ličnim političkim projektima, kao što su: pomoć grčkim komunističkim partizanima, inicijativa za stvaranje balkanske federacije Jugoslavije i Bugarske, kao i insistiranjem na državnoj samostalnosti Jugoslavije, Tito je izazvao nepoverenje Josifa Staljina.

Juna 1948. godine dolazi do objave Rezolucije Informbiroa u kojoj je, rečnikom poznatim iz doba moskovskih procesa i masovnih čistki u 30-im godinama, Tito i njegovo najuže rukovodstvo proglašeno za bandu demonskih urotnika, špijuna i ideoloških jeretika.

U tim je trenucima Tito je pokazao zavidnu hrabrost i odlučnost, ne dozvoljavajujući da bude upleten u ideološke sporove i insistirajući na državnoj samostalnosti kao načelu odnosa među suverenim zemljama.

Na planu unutrašnje politike Tito je 1950. godine inicirao uvođenje radničkog samoupravljanja kao pokušaja sprečavanja dalje birokratizacije jednopartijskog sistema, a kasnije, u 60-im, niz privrednih i političkih reformi koje su išle na reduciranje nasilja državnog aparata nad seljacima i inteligencijom, jačanje prava republika naspram državnog centralizma i uvođenje elementarne tržišne privrede.

Dalja demokratizacija jugoslovenskog društva od sredine 60-ih godina praćena je smenom nekih od vodećih komunista stare, centralističko-sovjetske garde na Brionskom plenumu CK SKJ, juna 1966. godine.

Nakon sovjetske okupacije Čehoslovačke 1968. godine ubrzalo se ostvarivanje koncepcije opštenarodne odbrane koja je ojačavala odbrambene funkcije republika. Nakon pada Rankovića, Tito je podržao Kardeljev koncept uređenja zemlje, koji je predviđao davanje većih nadležnosti republikama i pokrajinama nauštrb saveznih organa vlasti, smatrajući da je on u suštini dobar. Tako je 1970. godine počela temeljna reforma federacije radi prenošenja njenih ovlašćena na republike, što se ostvarilo najpre ustavnim amandmanima 1971, a zatim je krunisano usvajanjem Ustava iz 1974. godine.

Na vrhuncu sukoba zagovornika i protivnika demokratskih reformi iz 1971. godine, na temelju procene da su reforme ugrozile ideološki i politički monopol Partije, kao i pod pritiskom iz inostranstva, stao je na stranu partijskih konzervativaca i podupro slamanje nacionalno-reformskog pokreta u SR Hrvatskoj. Nakon obračuna s hrvatskim rukovodstvom, usledila je smena liberalnih političara u Srbiji, Sloveniji i Makedoniji.

Skupština SFRJ ga je 16. maja 1974. izabrala za doživotnog predsednika Republike.


Josip Broz Tito, doživotni predsednik SFR Jugoslavije i Saveza komunista Jugoslavije, umro je 4. maja 1980. godine u LJubljani.
Sledećeg dana, 5. maja, Plavim vozom je iz LJubljane u Beograd stigao kovčeg sa njegovim posmrtnim ostacima. Smešten je u aulu Skupštine Jugoslavije, gde su državni funkcioneri i građani u mimohodu odavali počast jugoslovenskom šefu države. Dana 7. maja, preko 200 stranih delegacija poklonilo se kovčegu Josipu Broza u saveznom parlamentu.

Sahranjen je 8. maja, po sopstvenoj želji u Kući cveća na Dedinju uz prisustvo 209 delegacija iz 127 zemalja, i 700.000 ljudi.