Godina izdanja: 2008
ISBN: 978-86-86349-11-8
Autor: Domaći
Jezik: Srpski

Autor - osoba Jamušakov, Đorđe, 1943- = Jamušakov, Đorđe, 1943-
Naslov Rimski carevi i njihov novac. [Knj.] 3, Od Pertinaksa do Aleksandra Severa / Đorđe Jamušakov
Ostali naslovi Rimski carevi
Vrsta građe priručnik
Ciljna grupa odrasli, ozbiljna (nije lepa knjiž.)
Jezik srpski
Godina 2008
Izdavanje i proizvodnja Bačka Palanka : Stanišić, 2008 (Bačka Palanka : Stanišić)
Fizički opis 113 str. : ilustr. ; 29 cm
Zbirka ǂEdicija ǂJuno moneta ; ǂknj. ǂ8
(karton)
Napomene Tiraž 500
Bibliografija: str. 112-113.
Predmetne odrednice Pertinaks, rimski car, 126-193
Aleksandar Sever, rimski car, 208-235
Vladari -- Rimska država -- Biografije
Novac -- Rimska država – Priručnici

UVOD
Za vreme bezmalo stogodišnje vladavine dinastije Antonina, Rimsko Carstvo ekonomskim prosperitetom, teritorijalnim proširenjem, te svetskim ugledom i značajem dostiže svoj zenit. Unutrašnju stabilnost Carstva garantuje 25 rimskih legija (jedna legija broji 6.600 pešaka i 726. konjanika) stacioniranih u pograničnim provincijama i adoptivni sistem nasleđivanja prestala, zasnovan na posinjenju i određivanju za prestolonaslednike najsposobnijih vojskovođa i državnika Carstva i njihovoj svestranoj pripremi za preuzimanje carske vlasti. Vrsni imperatori dinastije Antonina: Hadrijan, Antonin Pije, Marko Aurelije i njegov suvladar Lucije Ver trudili su se i uspevali da budu “srećniji od Avgusta i bolji od Trajana”. To se ne može reći za poslednjeg Antonina cara Komoda, koji je zbog svoje svireposti i pohlepe stradao kao žrtva atentata u jednoj od rimskih gladijatorskih škola krajem 192. godine.
Ubistvom Komoda okončana je vladavina dinastije Antonina, docnije nazvana zlatnim vekom Rima. Za cara je izabran stari vojskovođa Pertinaks, koga pohlepni pretorijanci ubijaju posle tromesečne vladavine u martu 193. godine. Nakon toga počinje krvavi petogodišnji građanski rat u kome se za carsku vlast međusobno bore četiri pretendenta: bogati senator Didije Julijan koji u aprilu iste godine od pretorijanaca – ubica Pertinaksovih kupuje na sramnoj licitaciji carsko dostojanstvo, general Pescenije Niger komandant sirijskih legija, Klodije Albin vojni zapovednik britanskih legija i Septimije Sever komandant panonskih legija. Pretorijanska garda u prestonom gradu Rimu i rimski legionari u provincijama postaju odlučujući faktor u izboru rimskih careva. Stari državni princip cedant arma togae (Neka se oružje povuče pred togom) i podela vlasti između princepsa i senata više ne funkcionišu, a carska vlast u vremenima koja nastupaju zavisi samo od broja šiljaka kopalja i oštrica mačeva vojnika koji su za cara ili protiv njega. Pridobivši na svoju stranu i rajnske legije Septimije Sever prelazeći dnevno od 30 do 40 kilometara puta neočekivano brzo stiže pred Rim. Posle lukavih pregovora sa braniocima prestonice, grad mu se predaje bez borbe, izručene su mu ubice Pertinaksove, 2. juna 193. godine ubijen je car Didije Julijan, umoreni car Pertinaks je deifikovan, a Septimije Sever je imenovan za cara. Raspustivši staru Pretorijansku gardu sačinjenu od Italika, Španaca, Noričana i Makedonaca, Septimije Sever je u novu Pretorijansku gardu uvrstio najbolje vojnike svojih panonskih i rajnskih legija. Da bi umirio zapadnog protivcara Albina, u pismenoj korespondenciji naziva ga bratom i prijateljem, a najzad ga je i posinio, učinivši ga svojim suvladarem dajući mu titulu caesara. Nakon toga neumorni Sever kreće iz Rima da uspostavi red u istočnim provincijama Carstva. Proteravši Nigerove pristalice iz Trakije u Malu Aziju, Septimije Sever je definitivno u bici kod Isa porazio i likvidirao istočnog protivcara Pescenija Nigera, strogo kaznivši sve one koji su ga podržavali. Rimski senat je u međuvremenu Klodija Albina proglasio za Augustusa, pa je Septimije Sever prinuđen da se konačno bori za vlast i priotiv svog posinka. Kada je goneći ga iz Rima u Galiju u bici kod Liona Septimije Sever porazio i likvidirao Klodija Albina, petogodišnje bratoubilačko ratovanje je okonačno a Sever je početkom 197. godine sa svojim sinovima Karakalom i Getom zagospodario Rimskim carstvom.
Sva je sreća što za vreme petogodišnjih borbi pretendenata za carsku vlast joč uvek nije bilo većih pritisaka varvarskih naroda u Britaniji, iz Germanije i Skitije na granice imperije. Na krajnjem istoku Carstva, dok je Sever ratovao u Galiji, partski kralj Vologaz IV provaljuje u Mesopotamiju i opseda pogranično utvrđenje Nisibis, a rimske legije u provinciji Arabiji koje su bile na strani Klodija Albina, odmetnule su se od Severa i stupile u savez sa Partima. Ne čekajući ni časa Sever kreće na istok, gde u vremenu od 197–199. godine osvaja ćelu Mesopotamiju, prodire dalje na istok, pa nakon nekoliko poraza nanetih kralju Vologazu IV, osvaja i pljačka Ktesifon glavni grad Partske kraljevine, odvodeći u ropstvo 100.000 Parćana.
Mir koji je nastupio okončanjem partskog rata car koristi za popravku Agripinog hrama Panteona i carskog dvora u Rimu (koji je u vreme Komoda delom izgoreo) i gradnju hramova posvećenih Bahu i Herkulu. Septimije Sever je započeo i izgradnju sedmospratnog kupatila – termi, koje nastavlja da gradi Karakala, a čija izgradnja je okončana tek u vreme vladavine Aleksandra Severa. Ostaci veličanstvenih severijanskih termi i danas impresioniraju monumentalnošću i lepotom rumskog graditeljstva, koje je u vreme dinastije Severa poslednji put zablistale punim sjajem. U provincijama izgrađeni su i urbanizovani mnogi gradovi naročito Leptis Magna glavni grad Tripolitanije rodno mesto Septimija Severa i sirijski grad Emesa odakle potiče njegova mudra supruga Julija Domna. Po pitanju slobode veroispovesti Septimije Sever postupao je u skladu sa svojim carskim ovlašćenjima. Bio je trpeljiv prema Hrišćanstvu, Judaizmu i pripadnicima raznih drugih istočnjačkih religija, koji su u njegovo vreme preplavili Carstvo. Kada su inovernici, osokoljeni verskom tolerancijom Septimija Severa, počeli vređati pravoverne Rimljane i ugrožavali državni poredak, car je kao revnosni Pontifes Maximvs (vrhovni sveštenik) svojim ukazima suzbijao dalje širenje monoteističkih religija, štiteći paganstvo kao zvaničnu državnu veru. Smatrao je da mu je osnovna dužnost da za 100 miliona građana i podanika obezbedi unutrašnji mir i poredak (Pax Romanum) i garantuje bezbednost pograničnih rimskih provincija, štiteći ih od napada spoljnih neprijatelja. Ne birajući sredstva ovaj surovi ratnik je tu svoju dužnost u potpunosti i ispunio. Njegovi naslednici nisu bili na visini zadataka koje nadolazeća teška kriza postavlja rimskim imperatorima, pa je vladavina careva dinastije Severa okončana 19. marta 235. godine ubistvom Aleksandra Severa.
U uvodnom delu Knjige VII posvećene carevima iz dinastije Antonina, čitaoce sam obavestio daje u fazi pripreme za štampu priručnik o carevima dinastije Severa i njihovom novcu, pa su mi se u međuvremenu mnogi obraćali sa molbom da što pre izađe iz štampe. Ko god se latio pera sa namerom da na ovom uskom srpsko-hrvatskom jezičkom prostoru piše, objavljuje i najzad proda numizmatičke priručnike, zna da to nije nimalo lako ni jednostavno. Zahvaljujući pomoći izdavača „Štamparija Stanišić” iz Bačke Palanke, udovoljavam željama svojih čitalaca, pa im za njihove numizmatičke biblioteke nudim ovu knjigu. Ovaj priručnik po hronološkom redu je Knjiga VIII u našoj ediciji Juno Moneta, odnosno treća knjiga o rimskim carevima i njihovom novcu. Priručnik se sastoji iz dva dela. Vreme građanskih ratova od ubistva Komoda 31. decembra 192. godine pa do samovlade Septimija Severa posle 19. februara 197. godine obradili smo u prvom, a kratkotrajnu vladavinu careva iz dinastije Severa od 197. do 235. godine u drugom delu priručnika.
Okončanjem vladavine careva iz dinastije Severa nastupa vreme vojničke anarhije, koje se odlikuje međusobnim borbama vojnih zapovednika za carsku titulu, što Rimsku Imperiju dovodi na rub propasti. To surovo vreme od Maksimina Tračanina (od 235 do 238. godine) do Dioklecijana (od 284 do 305. godine) u kome su svi carevi (sa izuzetkom Klaudija II Gotskog) umoreni naslinom smrću, biće tema naredne Knjige IX edicije Juno Moneta posvećene vojničkim carevima i njihovom novcu. Nadam se da ćemo sa našim numizmatičkim vremeplovom za koju godinu konačno stići do Romula Avgustula i propasti Zapadno-rimskog carstva, čime se edicija Juno Moneta zaključuje.
Uvod završavam već uobičajenom molbom čitaocima da sve primedbe, kritike i sugestije dostavite pismeno na moju adresu (ili da mi ih usmeno predočite na numizmatičkim skupovima), kako bih se potrudio da novi numizmatički priručnici u stručnom i tehničkom smislu budu bolji od dosadašnjih.
Đorđe Jamušakov
Ul. Cane Babović br. 10.
21400 Bačka Palanka


MG161 (N)